W artykule przedstawię przesłanki dopuszczalności rozwodu w prawie rodzinnym. W kolejnych artykułach omówię każdą przesłankę dopuszczalności rozwodu oddzielnie, wskazując najnowsze orzecznictwo sądów powszechnych w tym przedmiocie.
Małżeństwo stanowi złożoną instytucję faktyczną i prawną. Zawarcie małżeństwa i pozostawanie w związku małżeńskim jest z jednej strony wyrazem przysługującej człowiekowi wolności, z drugiej zaś rodzi określone obowiązki, którym odpowiadają uprawnienia drugiego z małżonków.
Przez rozwód należy rozumieć rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego. Rozwód ma na celu rozwiązanie związków istniejących tylko na „papierze” (lub inaczej związków „martwych”), w których występuje brak: wierności, zrozumienia, pomocy małżeńskiej, współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek małżonkowie założyli. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 kwietnia 1952 r. sygn. akt C 798/52 orzekł, że „rozwód jest złem koniecznym, wprowadzonym w interesie społecznym w celu eliminacji innego zła społecznego, jakim jest utrzymywanie formalnego węzła małżeńskiego, gdy znika wspólnota małżeńska, gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na dalsze jego funkcjonowania.” Każdy z małżonków może żądać, żeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
Przesłanki dopuszczalności rozwodu wg Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Przesłanki dopuszczalności rozwodu zawarte zostały w art. 56 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, dalej także jako „k.r.o.”
Art. 56 § 1 k.r.o. jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
Art. 56 § 2 k.r.o. jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Art. 56 § 3 k.r.o. rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Przesłanki dopuszczalności rozwodu pozytywne i negatywne
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przyjmuje cztery przesłanki dopuszczalności rozwodu: jedną pozytywną i trzy negatywne, w tym znaczeniu, iż wystąpienie jednej z nich wyłącza orzeczenie rozwodu, pomimo spełnienia przesłanki pozytywnej dopuszczalności rozwodu.
Pozytywną przesłankę dopuszczalności rozwodu stanowi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
Do przesłanek negatywnych dopuszczalności rozwodu kodeks rodzinny i opiekuńczy zalicza:
- winę małżonka żądającego rozwodu,
- dobro wspólnych małoletnich dzieci/dziecka,
- zasady współżycia społecznego.
Należy w tym miejscu podkreślić, że orzeczenie rozwodu jest dopuszczalne, gdy sąd ustali, że przesłanka pozytywna dopuszczalności rozwodu, to jest pożycie małżeńskie, uległo zupełnemu i trwałemu rozkładowi z jednej strony, z drugiej zaś, iż nie zachodzą przesłanki negatywne dopuszczalności rozwodu, wykluczające go, choćby rozkład pożycia był zupełny i trwały.
Pozytywne przesłanki dopuszczalności rozwodu – istnienie stanu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia – muszą być spełnione łącznie, aby powództwo o rozwód mogło być uwzględnione.
Zupełny i trwały rozkład pożycia między małżonkami jest pozytywną bezwzględną przesłanką dopuszczalności rozwodu, ponieważ:
- stanowi warunek sine qua non orzeczenia rozwodu,
- nie przewiduje żadnych wyjątków.
Chcę podkreślić, że rozwiązanie małżeństwa przez rozwód dotyczy małżeństwa zawartego przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, przed konsulatem oraz małżeństwa zawartego przed duchownym. Jednak w tym ostatnim wypadku rozwiązaniu przez rozwód ulega wyłącznie małżeństwo podlegające prawu polskiemu, a nie małżeństwo podlegające prawu wewnętrznemu Kościoła Katolickiego lub innego związku wyznaniowego.
Przyczyny rozkładu pożycia
Katalog przyczyn rozkładu pożycia nie jest katalogiem zamkniętym i można do niego zaliczyć między innymi: niewierność małżeńską, nadużycie alkoholu, uzależnienie od narkotyków lub dopalaczy, uzależnienie od seksu, uzależnienie do Internetu albo gier komputerowych, negatywny stosunek do członków rodziny małżonka, nieporozumienia na tle finansowym, skłonności do hazardu, niezgodność charakterów, niedobór seksualny, dłuższą nieobecność, różnice światopoglądowe i inne.
Rola radcy prawnego w procesie rozwodowym
Moją rolą w procesie, jako pełnomocnika, do którego zwróciła się osoba, która rozważa wniesienie pozwu o rozwód do sądu, jest przede wszystkim zbadanie i analiza przesłanek dopuszczalności rozwodu. Ta analiza przesłanek dopuszczalności rozwodu, jak również analiza stanu sprawy ma zapewnić mojemu klientowi ochronę jego interesu prawnego, jak również jak najbezpieczniej przeprowadzić go przez proces przed sądem. Przesłanki dopuszczalności rozwodu badane są przede wszystkim przez sąd w procesie rozwodowym, rzeczą tego organu jest dopiero ocena, czy in concreto zostały spełnione przesłanki dopuszczalności rozwodu.
Pozytywnej przesłance dopuszczalności rozwodu i negatywnym przesłankom dopuszczalności rozwodu zostaną poświęcone kolejne artykuły mojego bloga.
Zapraszam Państwa do zadawania pytań i konsultacji. Zapraszam też do lektury powiązanego artykułu na temat przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego.
Źródło:
- M. Sychowicz, K. Piasecki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Komentarz Warszawa, 2006 r.
- J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa, 2012 r.
- (Red.) J. Ignaczewski, Rozwód i separacja, Komentarz, Warszawa 2016 r.
- Kinga Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Rozwód. Materialnoprawne podstawy rozwodu oraz postępowanie odrębne w sprawie o rozwód. Komentarz praktyczny wraz z wzorami pism procesowych, Warszawa 2021 r.